Poczucie bezpieczeństwa to jedna z podstawowych potrzeb nie tylko ludzi, ale również zwierząt. Przeciwieństwem bezpieczeństwa jest lęk – stan emocjonalny, który dotyka niejednego czworonożnego przyjaciela. 1 na 5 psów zmaga się z różnymi zaburzeniami behawioralnymi, a jednym z powszechnych problemów u zwierząt są stany lękowe. Nadmierne występowanie stanów lękowych u psa może mieć wiele przyczyn. Kluczem do ich złagodzenia jest zrozumienie problemu i rozpoczęcie działania, najlepiej ramię w ramię z behawiorystą. 

Z artykułu dowiesz się…

• Lęk a strach u psa – czym się różnią?
• Skąd bierze się lęk u psów?
• Jak rozpoznać objawy lękliwego psa?
• Jakie są metody pracy z lękliwym psem?

Jako opiekunowie często możemy spotkać się z pojęciami strach i lęk u psów, które stosowane są zamiennie. Jednak warto wiedzieć, że nie są to tożsame terminy i oznaczają różne stany u naszych pupili. Strach to często chwilowa i normalna reakcja na zagrożenie w otoczeniu, a jego nasilenie może być zależne od sytuacji, w której znajduje się pies. W środowisku każdego dnia spotykamy liczne bodźce wpływające na stany emocjonalne – podobnie jest u zwierząt. Natomiast lęk w odróżnieniu od strachu ma charakter długotrwały i utrzymuje się chronicznie, nawet wtedy, gdy nie dostrzegamy żadnego bezpośredniego czynnika, który mógłby go spowodować. Jest to subiektywne poczucie, że wydarzy się coś negatywnego, a sygnały tego stanu można zaobserwować, odczytując zachowania z mowy ciała psa. Mogą to być unoszone uszy, zaciskanie warg, szczekanie i popiskiwanie, usztywniony kark, nadmierna ruchliwość lub wręcz przeciwnie przyjmowanie pozycji bezruchu. Jak widać, objawy potrafią być różne, dlatego dobrze jest zrozumieć, co jest naturalną reakcją u naszego psa, a co powinno wzbudzić w nas podejrzliwość i wyostrzoną ostrożność. 

Skąd bierze się lęk u psów?

Lęk u psów to złożony temat, może wynikać z wielu rzeczy, nierzadko połączonych. Czymś, co natychmiast przychodzi na myśl, są wszelkiego rodzaju traumatyczne wydarzenia. Przerażająca sytuacja może spowodować uogólnienie się wrażliwości na dany bodziec i w efekcie lęk. Przykładowo głośny nagły dźwięk z samochodu może spowodować, że pies będzie się bał każdego nadjeżdżającego auta. Jednak nie bez znaczenia są tu również uwarunkowania biologiczne takie jak genetyka.

Geny w pewnym stopniu odpowiadają za wrażliwość na stres. Dodatkowo u psów w ciąży niezwykle ważne jest środowisko przebiegania tego okresu – a więc szczeniaki lękliwej suki, która w czasie ciąży nie miała zapewnionych stabilnych warunków (czyli np. była bezdomna i błąkała się po polach), najprawdopodobniej również będą raczej wycofane. 

Gdy mówimy o szczeniakach, to warto wspomnieć o socjalizacji – jeśli jest nieprawidłowa lub w ogóle jej nie ma, pies nie nauczy się, że świat nie jest tak przerażający, na jaki wygląda. Dlatego dużo mówi się o tak zwanym oknie socjalizacyjnym. Jeżeli lęk u psa pojawił się nagle, to warto z kolei przejść się do weterynarza – być może pojawiła się choroba lub ból, co powoduje u psa spadek dobrostanu i stres, a co za tym idzie, większą podatność między innymi na lęk.

Przykładowe przyczyny lęku u psów

• Uwarunkowania genetyczne – czyli geny psów, które wpływają na wystąpienie pewnych cech psychologicznych i biologicznych u psa.
• Doświadczenie przemocy – mimo wielu kampanii i akcji uświadamiających wciąż pojawiają się sytuacje, w których w stosunku do zwierząt stosowana jest przemoc. Pies doświadczający znęcania się może reagować nadmiernym lękiem na bodźce z otoczenia, a także relacje z człowiekiem.
• Brak lub słaba socjalizacja – socjalizacja ma kluczowy wpływ na rozwój lęku zwierzęcia w przyszłości. W przypadku szczeniąt istotne jest, aby zadbać w czasie adaptacji o wystawianie psa na różne elementy środowiska (nieznajomi ludzie, inne psy, podróże, zostawanie samemu w domu).
• Traumatyczne wydarzenia – psychiczne “blizny” są skutkami ubocznymi gwałtownych i często nieprzyjemnych zdarzeń z przeszłości, co może w dużym stopniu determinować późniejsze zachowanie psa.
• Problemy zdrowotne – nienajlepszy stan zdrowotny psa, występowanie bólu lub nawet dyskomfortu warunkuje zachowanie pupila. Czasem nawet zwykła wizyta w gabinecie weterynaryjnym może powodować negatywne skojarzenia i tym samym objawiać się lękiem oraz niechęcią.

Jak rozpoznać objawy lękliwego psa?

Jeśli tu jesteś i czytasz ten artykuł, to zapewne możesz utożsamić się jako świadomy i troskliwy opiekun Twojego psa. Może czasem z tendencją do wysokiej wrażliwości, ale spokojnie, jest to normalne i lepiej reagować wcześniej, niż wcale lub za późno. Przede wszystkim możesz sobie pogratulować, że sięgasz po wiedzę i nie przestajesz zdobywać nowych informacji o tym, jak zapewnić zwierzakowi najlepszy rozwój. Objawy lęku u psa często można rozpoznać bardzo prosto – obserwując zachowanie psa i jego reakcje na różne wydarzenia.

Do najczęstszych objawów psiego lęku, które powinny zapalić Ci w głowie czerwoną (albo przynajmniej pomarańczową) lampkę należą: 

• Chowanie się
• Dyszenie
• Kulenie się
• Podwinięcie ogona
• Nastroszenie sierści
• Trzęsienie się
• Oblizywanie się
• Oddawanie kału i moczu
• Przesadna czujność
• Szczekanie, skowyt, warczenie
• Usztywniona postawa
• Wysunięcie warg do przodu
• Wpatrywanie się z rozszerzonymi źrenicami

Z takimi podpowiedziami i ogromem troski, jaki w sobie posiadasz z pewnością dostrzeżenie zmian w zachowaniu Twojego psa nie będzie stanowić wyzwania. 

Jakie są metody pracy z lękliwym psem?

Zacznij od zapewnienia psu bezpieczeństwa w jego najbliższym otoczeniu. Pamiętaj, że oswajanie lęków wymaga spokoju, procesowego podejścia i delikatności – należy dać zwierzakowi czas, nie przymuszać i nie pospieszać. Psy potrzebują czuć zaufanie i uwagę, aby w pełni się otworzyć i jednocześnie chętniej zacząć współpracę.

Jakie ćwiczenia można stosować, aby zredukować poczucie stresu u psa? 

Jak doradza behawiorystka, Anna Klimczak, na pewno wszelkie ćwiczenia i zajęcia wspomagające pewność siebie i sprawczość, czyli różnego rodzaju gry i zabawy polegające na wyszukiwaniu smaczków, zabawy węchowe (jak nosework czy tropienie), popularne ostatnio maty węchowe czy zabawki logiczne. Trzeba tylko pamiętać, żeby poziom był dopasowany do psa – zbyt trudna zabawka da nam efekt przeciwny. Warto też podsuwać psu zajęcia zmniejszające uczucie stresu, a więc żucie gryzaków i wylizywanie przysmaków. My jako opiekunowie możemy też sporo zdziałać, odpowiednio zarządzając środowiskiem wokół psa tak, aby w miarę możliwości zmniejszać sytuacje, w których pies czuje się zagrożony. Przeciwwarunkowanie to już wyższy poziom, ale warto je wypróbować i pomóc psu skojarzyć nieprzyjemny bodziec z czymś przyjemnym. Oczywiście, nie należy zapominać o konsultacji z specjalistą, bo to podstawa skutecznej pracy z lękliwym psem.

Suplementy dla lękliwych psów

Suplementy na uspokojenie to jedne z najczęściej szukanych przez właścicieli produktów. Najważniejszym czynnikiem, jaki należy brać pod uwagę, decydując się na to profilaktyczne podejście jest skład. Witaminy, które wspomogą psy reaktywne, lękowe oraz nerwowe powinny zawierać przede wszystkim L-Teaninę, czyli aminokwas zawarty w zielonej herbacie. Wykazuje ona właściwości kojące i odpowiada za uwalnianie hormonów szczęścia, takich jak dopamina i serotonina. Obniżając częstotliwość rytmu serca, łagodzi stany niepokoju i przyczynia się do redukcji stresu. 

W suplementach dla psów, które wspomogą w wyciszeniu powinien się również znaleźć L–tryptofan odpowiadający za regulację nastroju i zachowania u ssaków poprzez swoją rolę w procesie serotoninergicznym. To składnik najbardziej znany z udziału w produkcji serotoniny, nazywanej “hormonem szczęścia”, która jest naturalną substancją chemiczną organizmu, poprawiają samopoczucie. Przy wyborze suplementów dla psa, należy zwrócić uwagę, czy skład jest wolny od sztucznych konserwantów, wypełniaczy i aromatów. Z pewnością nie pomogą Twojemu czworonogowi, a mogą zaszkodzić zdrowiu, narażając go na stres np. podczas wizyty u weterynarza. W czasie poszukiwań produktu z najwyższej jakości składników oraz naturalnym składem, warto rozważyć suplementację Supuppy dopasowaną o potrzeb lękliwych psów. 

Dowiedz się więcej z raportu Zdrowie i profilaktyka psów

Kiedy udać się do behawiorysty?

Załóżmy, że jesteś na spacerze i nagle Twój pupil zaczyna szczekać na przechodzącego człowieka, psa sąsiada lub niczemu winny samochód. Powtarzanie się takiego zachowania może być pierwszym znakiem, aby jak najszybciej zapisać się na wizytę u behawiorysty. Zasięgnięcie porady u specjalisty, który widział i poradził sobie z niejednym przypadkiem często pozwala na zastopowanie agresywnych reakcji, jeszcze zanim zdążą się na dobre rozwinąć. Kolejną oznaką może być szybko zmieniające się samopoczucie psa – od tętniącej życiem energii po niechęć do zabawy i spacerów – huśtawka nastrojów może okazać się czymś znacznie poważniejszym np. stanami depresyjnymi, które również są spotykane u psów. To, czego nie należy robić, to ograniczanie się do wiedzy z internetu lub zasięganiem opinii na społecznościowych grupach. Z pewnością jest tam wiele przydatnych treści, ale szczególnie te niezweryfikowane mogą bardziej zaszkodzić, niż pomóc naszemu psu. 

W jakich przypadkach warto odezwać się do behawiorysty?

• Nieumiejętność chodzenia na smyczy
• Nadmierna lękliwość psa
• Agresywne zachowania do psów i ludzi
• Nadpobudliwość
• Niereagowanie na podstawowe komendy
• Załatwianie się w domu
• Lęk separacyjny
• Głośne szczekanie w reakcji na szczególny bodziec
• Nieumiejętność radzenia sobie z emocjami
• Trudności w koncentracji
• Wycofanie i utrzymywanie dystansu
• Niechęć do zabawy i spacerów

Zdarza się, że pozornie błahe sygnały mogą oznaczać bardziej złożone kłopoty behawioralne u psa. Niektóre mogą mieć charakter łagodniejszy i przebiegać spokojnie np. awersja przed chodzeniem na smyczy, a część z nich sprawi, że opiekun nie będzie sobie w stanie poradzić (niebezpieczne zachowania, agresywna postawa, gryzienie innych psów lub ludzi). Na pewno żadnej obserwacji nie należy bagatelizować i szukać rozwiązań razem we współpracy z ekspertami, bo źle dobrana terapia może tylko pogorszyć stan naszego pupila.

Podsumowanie – co zrobić, gdy nasz pies boi się świata?

Wspierać! W zależności od stopnia nasilenia lęku, warto skonsultować się ze specjalistą, który podpowie, co zrobić, aby jak najlepiej wesprzeć psiaka. Jeśli nie jest to bardzo dużo emocji, to można działać samodzielnie, poszukując sprawdzonych sposobów np. nauka strategii, które pozwolą mu uporać się ze strachem (odchodzenia, rozładowania emocji poprzez żucie czy wylizywanie, itp.). Należy przy tym pamiętać, że wbrew temu, co się czasem powtarza – wspierając psa w sytuacji stresowej, wcale nie wzmocnimy jego lęku, bo emocji nie da się wzmocnić, a jedynie zachowania.

Artykuł powstał we współpracy z behawiorystką Anną Klimczak (@psicholożka)